Velen hebben vandaag regelmatig moeilijkheden met concentreren, plannen, organiseren en structureren. Ze worden prikkelbaar en gejaagd. Er wordt dan gesproken van A.D.T. (Attention Deficit Trait). Een van de oorzaken? Onze hyperconnectiviteit. Gelukkig bestaan er technieken, al dan niet in combinatie met tools, om met deze realiteit/dit probleem aan de slag te gaan.
A.D.T. (Attention Deficit Trait)
In principe kan iedereen kortstondig, met vlagen of langdurig last krijgen van ADT. (Nog maar eens) een nieuw label, waarvan de symptomen vaak erg lijken op die van die andere labels, met name ADHD (aandachtsstoornis met hyperactiviteit) of ADD (aandachtsstoornis). Zo is een van de mogelijke symptomen –voor een uitvoerige symptomenlijst zie onderaan dit artikel- een groeiende, dwangmatige behoefte aan frequente elektronische “hits”, zoals het checken van e-mails. Herkenbaar? Lees dan vooral verder.
Hyperconnectiviteit als mogelijke oorzaak
Het internet is niet meer uit onze samenleving weg te denken. Zowel professioneel als privé, zitten we vaak met onze aandacht tegelijk in het hier en nu én in de digitale wereld. Maar kunnen wij werkelijk tegelijkertijd in de reële en de digitale wereld leven? Want het overaanbod aan prikkels en communicatiekanalen maakt het voor velen moeilijk om te focussen en prioriteiten te stellen, omdat de aandacht telkens wordt weggetrokken.
Bestaat er een tegengif?
Digital time management
Communicatiedeskundige Péres pleit (in het artikel “Wie is hier nu eigenlijk de baas?” uit Het Financiële Dagblad (NL), 22 juni 2018) voor een gezondere verhouding met technologie en constante verbinding. Ze stelt voor grote schoonmaak te houden in de tijd die we doorheen de dag vaak doelloos besteden aan appen, surfen, mailen en chatten.
Ik sluit me daar als stressspecialist volledig bij aan. Mijns inziens is doelloos of pop-up gedreven surfen trouwens vaak een uiting van een hoge basisspanning. Een digitale versie van niet meer kunnen stilzitten. De aandacht moet dan constant gevuld blijven, al is het met irrelevante beelden, uit vrees voor de leegte.
Mijn advies daarin is: ga naar die leegte, sta even stil, al is het maar heel even, recht je rug en adem enkele teugen rustig in en uit. Bepaal daarna waarmee je werkelijk wil of moet bezig zijn. Ook als dat rusten of slapen is, in plaats van voor TV , het computer- of smartphonescherm te blijven hangen.
Technologische innovatie en kunstmatige intelligentie
Kan technologie onze problemen met technologie oplossen? In hetzelfde artikel wordt het boek ‘De digitale butler’ van trendwatcher Jarno Duursma aangehaald. Hij ziet vooral heil in de hulp van kunstmatige intelligentie om ontspanning te brengen. Bijvoorbeeld door apps die ons adviseren over dag- en weekplanning, door apparaten die routineklusjes overnemen en ons zo tijd laten besparen. Zo zou technologie ons kunnen helpen ontstressen.
Ons comfort en de tijdsefficiëntie zal wellicht door kunstmatige intelligentie mee kunnen verbeterd worden. Dat bespaart soms stress maar de kern van ADT en zijn oplossing lijkt me elders te liggen.
Kiezen voor een lange termijnoplossing
Meer dan vroeger wordt onze aandacht constant naar buiten getrokken. We zijn meesters geworden in het onder controle krijgen van onze omgeving, efficiënte resultaten neerzetten en winst boeken. Het is echter ons lichaam, en daar reken ik ons brein bij, dat de verliezen boekt.
Dat vraagt dat we daar heel bewust mee omgaan, dat we het evenwicht terugvinden tussen de blik naar binnen en naar buiten en onze focus doelgericht leren handhaven. Daar bestaan (gelukkig) technieken voor.
Ademhaling
De werkelijke oplossing voor onze aandachtsfragmentatie en concentratieproblematiek dient mijns inziens geenszins op technologisch vlak gezocht te worden. Onze aandacht wordt immers al te veel naar buiten getrokken. Met ademhalingsoefeningen kunnen we de blik terug naar binnen richten, terug meer in voeling komen met onszelf en onze eigen basisrust. Dat lijkt me het enige tegengif dat ook op lange termijn zal blijven werken.
Apps
Er zijn op de markt weliswaar apps die kunnen helpen om te ontstressen. Je leert de blik naar binnen te richten. Zo bestaan er onder meer apps rond hartcoherentie, meditatie,… Maar het blijven externe hulpmiddelen. Een app kan hooguit een (tijdelijk) hulpmiddel, en geen sine qua non zijn. In de praktijk merk ik dat een app pas optimaal effect heeft indien men de eigen ademruimte al terug voluit kan aanspreken en zo tot een soepele en dynamische ademhaling kan komen.
App of geen app, ademhaling is en blijft de basisvoorwaarde om werkelijk contact te kunnen maken met de eigen innerlijke basisrust . Ons lichaam blijft de bron van rust die we steeds kunnen aanspreken, waar we ook zijn. Ook in een vergadering, op de tram, in de lift, op het vliegtuig,… Ons lichaam en onze ademhaling hebben we altijd en overal bij. Het is mijns inziens onze ademhalings- en ontspanningsvaardigheid die we kunnen en moeten trainen om van aandachts- en andere digitale stressklachten verlost te geraken.
ADT – symptomenlijst
ADHD expert Edward M. Hallowell benoemt A.D.T. als “a severe case of modern life” in zijn boek “Driven to Distraction at Work”. Hieronder geef ik de symptomen weer die verzameld worden onder het label ADT. Het is zeker geen limitatieve lijst. Ik blijf geen fan van labels. Maar soms helpen ze om maatschappelijke fenomenen in het individu te benoemen.
- Verhoogde afleidbaarheid en een aanhoudend gevoel van haast of gejaagdheid.
- Toenemend gevoel dat je leven erg oppervlakkig is geworden – dat je veel te doen hebt, maar geen diepgang van denken of voelen.
- Onvermogen om langdurige en volledige aandacht te houden voor een gedachte, een gesprek, zelfs een zonsondergang – bijna alles, zelfs als je het probeert.
- Neiging om van taak naar taak te springen, van idee naar idee, zelfs van plaats naar plaats.
- De neiging om je overweldigd te voelen, ook al ben je dat in werkelijkheid niet.
- Moeilijkheden om volledig te genieten van aangename momenten en echte prestaties.
- Een gevoel van verlies van controle over je eigen leven en telkens een knagend gevoel van “Wat mis ik?” (FOMO = fear of missing out)
- Een groeiende, dwangmatige behoefte aan frequente elektronische “hits”, bijvoorbeeld het controleren van e-mails, het verzenden en ontvangen van teksten, het googelen van willekeurige onderwerpen, enz.
Behalve door hyperrconnectiviteit kunnen de hoger vermelde symptomen ook door andere vormen van chronische stress veroorzaakt worden , daar ga ik binnen het bestek van dit artikel echter niet verder op in.